August Snieders (1825–1904)

Ik heb dit kleinood, dit boekje met 3 verhalen uit de (zeer) oude doos (2de helft van de 19de en prille begin van de 20ste eeuw), enige tijd geleden in de verzameling van mijn vader gevonden. Daar ik amper tot nooit schrijfsels van Vlaamse auteurs lees, maar wel enige interesse betoon in talen, zou het mij geen vreugde schenken dit kleinood te zien verdwijnen.

Deze bundel telt 326 te lezen bladzijden, gevormd door de verhalen van:
1) August Snieder - Op de toren (1868) - rel="nofollow" target="_top">op dbnl.org gratis te lezen.
2) Hilda Ram - Slachtoffers voor Transvaal (1901) - op dbnl.org gratis te lezen.
3) Johanna Courtmans-Berchmans - Het geschenk van de jager (1864) - op Google Books gratis te lezen.

De versies in mijn boekje zijn iets "moderner", wat opgekuist qua spelling (minder 'sch', Wenen i.p.v. Weenen, k = c, enz.), ook al krijg je te zien hoe hedendaagse woorden voorheen anders of gesplitst geschreven werden, hoeveel woorden er in de loop der decennia in onbruik zijn geraakt (schier, allengs, altoos, rabauw, ...), maar vooral: hoe het Vlaams vroeger iets lyrischer was, iets poëtischer. Dit kwam (wellicht?) door de toenmalige bezetters: Oostenrijkers (Duits), Fransen (Frans), ... Je merkt het aan de woordenschat en de zinsbouw. Vandaag is het dagelijkse Vlaams veel directer, korter door de bocht, wat bepaalde verwoordingen duidelijker, minder omslachtig maakt, maar dat afgeborstelde heeft dan niet de charme van zijn oude gedaante.

----------

Het eerste verhaal, Op de toren, speelt zich af ten tijde van de Boerenkrijg (Wikipedia-link), toen de Oostenrijkers België ingenomen hadden en daar regeerden. Één van de hoofdpersonages is de beiaard van Antwerpen.

Onder de Oostenrijkse kroon was het voor de Belgen/Vlamingen (want het verhaal speelt zich grotendeels in Vlaanderen - eh, Zuid-Nederland - af) geen makkelijk leven. Er brak bijgevolg opstand uit, waarna de Fransen de kans schoon zagen zich België toe te eigenen. De Oostenrijkse vijgen (bijnaam in dit verhaal) werden verjaagd, hoewel er tot op het bittere eind nog een kasteel bezet werd door een laatste regiment, en de Franse ratten (bijnaam in dit verhaal) hun credo "Liberté, Égalité, Fraternité" (Wikipedia-link) invoerden. Ze gaven er echter een totaal andere invulling aan. De Belg was niet gelijk, al zeker niet aan de Fransman. De Belg was niet vrij om te doen en te laten wat hij wou. De Republikein was de adel, geestelijken, enz. niet gunstig gezind. Rijken werden al snel van hun rijkdommen beroofd, zogezegd om onder de armen te verdelen. Het is echter het "crapuul" van het Franse leger dat zich de "vrijheid" en "gelijkheid" toe-eigende en zich als beesten gedroeg.

Uiteraard had je onder de lokale bevolking mensen die pro-Fransen waren (en zich bij het leger voegden, collaboreerden, om het zo te zeggen), al was het maar om van de Oostenrijkers af te zijn. Anderen waren wel tegen het Oostenrijkse juk, maar zagen in de Fransen geen goede vervanging.

Het waren barre tijden (ook voor de liefde), onder beide bezettingen. Dat kun je na het lezen niet ontkennen. Het is pas toen de Fransen verdreven werden door de Nederlanders, dat er terug licht aan het einde van de tunnel was voor België.

Een zeer mooi verhaal, dat het meer dan verdient om gelezen te worden, zeker als geschiedkundige feiten je interesseren en je middels fictie wat te weten wilt komen, als opstapje naar de non-fictie over deze periode.

----------

Het tweede verhaal is eerder een kortverhaal van zo'n 20 bladzijden: 'Slachtoffers voor Transvaal'. Ik ken(de) Transvaal helemaal niet. Het bleek een republiek in Zuid-Afrika (Wikipedia-link) te zijn geweest, eentje waar de Britten de plak zwaaiden of wilden zwaaien. Ook hier is er sprake van een opstand om deze inval/bezetting ongedaan te maken. Centraal staat hier de jeugd: de ene jongen trekt zich het lot van de bevolking aan, waant zich de "redder des vaderlands" - ook al weet hij dat hij te jong is om te gaan vechten; het is dus gewoon een soort "statement" dat hij wilt maken, in al zijn overtuiging - en probeert gelijkgestemden onder z'n vrienden te ronselen, of eerder, te overtuigen van zijn "goed doel". Uiteraard is er ook een tegenstander, die de ander een lesje wil leren en doet hetzelfde van zijn kant. Het komt tot schermutselingen tussen beide groepjes, met kwalijke gevolgen.

Ook hier, een knap geschreven verhaal dat levendig wordt voorgesteld.

----------

Tot slot, verhaal drie: 'Het geschenk van de jager'. Dit speelt zich ook zeer lang geleden af en betreft een familie die in het Gentse woont (de Muide), terwijl de grootvader eerder in de regio van Brugge (de Kleite) woont, een bosrijke omgeving. Daar zijn twee nichtjes, de ene al bevalliger dan de ander, de ene al wat extraverter dan de andere. De neven, Petrus en Karel, die bij hun moeder wonen, gaan op een dag op bezoek. Van het een komt het ander tussen Petrus en Regina, terwijl Ida al in de Kleite een minnaar had. Karel had in de stad ook z'n gading gevonden bij ene Nelleke.

Het verhaal zit vol contrasten:
* wonen in de stad wonen in een bosrijke omgeving
* van gegoede afkomst van eenvoudigere afkomst
* 1 wedde 2 wedden, al betekent dat niet dat deze met 2 wedden (Karel en Nelleke) beter af zijn.
* fabrieksarbeiders bezembinders/verkopers

Maar goed, het komt dus tot een huwelijk, meer dan één zelfs. De grootvader heeft steeds goed gezorgd voor de nichtjes, bekeek de zaken op lange termijn. Zo opgevoed, past Regina haar manier van leven in stad toe. Spaarzaam, geld opzij zetten, kleren verstellen, niet onnodig geld uitgeven, altijd genoeg overhouden om van te leven en een reserve opbouwen voor als het moeilijker gaat.

Bij Nelleke en Karel is er geen spaarsysteem en letten zij niet op hun bestedingen. Ze worden af en toe erop gelegd / bedrogen en betalen veel voor weinig; anders gezegd: men krijgt geen 250 gram gehakt mee, maar 200 gram, en voor dezelfde prijs. Bijgevolg stijgen de uitgaven telkens.

Zo ook het contrast inzake stijl: kleding, verzorging, leven, ... Regina had een bruidsschat meegekregen van grootvader, wat ideaal was om de schulden van Petrus' moeder te betalen. Moeder had namelijk een groot gat in haar hand en moest vaak spullen verpanden of op krediet verkrijgen. De twee wedden (Karel, Nelleke) vs de ene wedde van Petrus was voor velen een doorn in het oog, niet in het minst voor moeder, Karel, Nelleke en zeker voor de roddeltantes in de buurt.

En zo lees je dan hoe nijd en jaloezie erge schade kunnen berokken aan velen. Schade die moeilijk te herstellen valt en waarvoor je een sterk karakter moet hebben om de zaak te willen (!) uitklaren. Want als puntje bij paaltje komt, was het toch Regina, de spilfiguur, die de zaken mocht rechttrekken, maar er zelf bijna aan ten onder ging. Maar zoals men een verhaal met een positieve noot afsluit: eind goed, al goed. Zeker wanneer Regina en Petrus alsnog de stad verlieten om hun heil (terug) in het bos te zoeken en zo hun leven heropbouwden.

Dit is het soort verhaal dat ik nooit zou lezen, maar het gebruik van oud Vlaams deed veel goed, maakte de vertelling aantrekkelijker.

----------

Om een lang verhaal kort te maken: Ik heb van dit boekje zeer genoten, niet in het minst en vooral door het oude Vlaams en de betrokken periodes waarin de verhalen zich afspelen. De woordenschat, de zinsbouw, ... het maakt de verhalen alleen maar levendiger. In modern Nederlands zou de boodschap niet overkomen, denk ik.

Het leven was toen niet zo rooskleurig als wordt geromantiseerd. De gezondheidszorg was nog veraf van wat we sinds enkele decennia en vooral vandaag kennen, en zo zijn er nog enkele verschillen, waaronder voeding: vlees, wit brood, ... was duur, werd vooral op hoogdagen geconsumeerd; in de week was het aanbod veel beperkter. Groot geld werd er niet verdiend, het leven was duur, je moest vaak elke cent of frank omdraaien, alvorens die te spenderen aan eender wat. Beter kleding verstellen dan iets nieuws kopen, bijvoorbeeld.

Bovendien kunnen deze verhalen een opstapje naar andere historische romans (of non-fictiewerken) over de Boerenkrijg en de Transvaalse Republiek zijn.… (lisätietoja)