'Alles wat had kunnen zijn’ is de tweede roman van Ayọ̀bámi Adébáyọ̀ en het eerste ‘Boek van de maand’ bij Hebban, wat grote verwachtingen schept. Het stond op de longlist van de Booker Prize 2023 en werd uit het Engels vertaald door Elvira Veenings. Nigeria en bij uitbreiding het hele Afrikaanse continent is voor mij onbekend terrein. Met open vizier treed ik dit avontuur tegemoet.

De cover valt op met zijn felle kleuren en twee gestileerde personen die heel dicht bij elkaar komen, maar elkaar niet lijken te zien of niet willen zien: symbolen voor rijk en arm in Nigeria, waartussen een immense kloof gaapt die door het corrupte systeem uitgediept wordt. Als Adébáyọ van haar vaste route door Ifè afwijkt en de beelden uit de sloppenwijk op haar netvlies gebrand blijven, wordt haar roman geboren. Ze is geschokt en probeert zich in te leven in een voor haar onbekende kant van Nigeria. Hoe breek je uit die vicieuze cirkel?

De opbouw maakt zo’n cirkelbeweging met een proloog en epiloog, waarin de gedachten van Caro over de verkiezingen aan bod komen. Dezelfde persoon na verloop van tijd op dezelfde plaats. Alles lijkt hetzelfde en toch is niets nog hetzelfde na alles wat er is gebeurd. In vier grote delen, voorzien van een geheimzinnige titel en een bijhorend citaat en onderverdeeld in korte hoofdstukken, leren we de rijke arts in opleiding Wúràọlá en haar familie en de arme student Eniolá en zijn familie kennen.

Wat is verantwoordelijk voor die gapende kloof tussen arm en rijk in Nigeria? Adébáyọ beschrijft niet alleen hoe het corrupte systeem dit in de hand werkt, maar tekent eveneens minutieus, hoe de Nigerianen in hun eeuwenoude tradities vastgeroest zitten. ‘Alles wat had kunnen zijn’ vertrekt uit deze hoofdthema’s, maar kijkt verder.

Via Yéyé glijdt je terug in de tijd en krijg je inzicht in het belang van het huwelijk, zelfs al is haar dochter Wúràọlá bijna als arts afgestudeerd. Aan de andere kant zie je Eniolá hopen op een kwalitatieve opleiding, wat in Nigeria helemaal geen evidentie is. Zeker niet als zijn vader door een hervorming zijn job en al zijn energie verliest. Iyá Eniolá (Eniolá’s moeder) blijft niet bij de pakken zitten en vecht als een leeuwin, maar kan de bedelstaf niet afwenden. Zowel de sterkte als de mishandeling van de vrouw, depressiviteit, onderwijs als hoop op een betere toekomst zijn secundaire thema’s. De zus van Wúràọlá én die van Eniolá rebelleren tegen wat van hen verwacht wordt, maar het is uiteindelijk Eniolá die dé dominosteen doet omvallen, nadat het verhaal rustig alle andere dominosteentjes had klaargezet.

Het leven in Nigeria bekijk je vanuit verschillende perspectieven. Op die manier krijg je een gedetailleerd beeld en kan je je een levenswijze proberen voor te stellen die heel erg van de onze afwijkt. Toch zijn er ook universele zaken zoals het huiselijk geweld. Alles is in eenvoudige bewoordingen weergegeven en enkel de onvertaalde stukken uit het Yoruba doen de wenkbrauwen fronsen. Nochtans zijn die exotische namen zo poëtisch zoals Wúràọlá ‘gouden overvloed’ betekent. Geen ingewikkelde stijlfiguren, maar wel enkele mooie beelden:

‘De tijd was meedogenloos, hij stopte niet, zelfs niet om mensen de kans te geven zichzelf van de vloer te schrapen als ze verbrijzeld waren.’

‘Pas achteraf was hij (Eniolá) in staat om te bedenken dat die aanwezigheid niets anders kon zijn dan zijn eigen angst die, groter geworden dan zijn lichaam kon bevatten, naar buiten golfde om hem als een tweede schaduw te achtervolgen in het gras.’

Adébáyọ beschrijft de schrijnende wantoestanden zonder een oordeel te vellen of een oplossing aan te bieden en laat het einde open. Wat als er in een olieproducerend land zelfs voor een ziekenhuis niet genoeg elektriciteit is? Corruptie en tradities zitten zodanig in het leven van de Nigerianen verweven, zoals de afbeelding van de politiekers in de ankara-stof die ze als aalmoes tijdens hun campagne uitdelen, dat het kluwen moeilijk te ontwarren is. Vele personages wachten te lang om stappen te ondernemen en willen dan plots met te grote stappen vooruit. Ga nooit af op een fata morgana, maar blijf ook niet werkloos toezien. Ze houdt haar landgenoten een spiegel voor. Wie durft er in deze spiegel te kijken? ( )

De Nigeriaanse schrijfster Ayọ̀bámi Adébáyọ̀ was al een twintiger toen ze voor het eerst - bij toeval - met eigen ogen zag in wat voor armoede een deel van haar landgenoten leeft. Dat maakte zo’n indruk op haar dat ze er jaren later, ‘A spell of good things’, haar tweede roman, over schreef.

Adébáyọ̀ zet haar belangrijkste thema, het grote contrast tussen arm en rijk in Nigeria, scherp aan door twee verhaallijnen met elkaar te verweven. De ene verhaallijn volgt de tiener Ẹniọlá, wiens vader zijn baan is kwijtgeraakt waardoor het gezin in rap tempo financieel afglijdt. De andere verhaallijn volgt de twintiger Wúràọlá, arts in opleiding en afkomstig uit welvarende kringen. De één kan alleen maar hopen dat er elke dag iets te eten op tafel staat, terwijl de ander zich bijna achteloos tegoed doet aan afhaalmaaltijden of een buffet op een verjaardagsfeest.

‘Alles wat had kunnen zijn’ opent sterk, met een scène die je de vernedering van Ẹniọlá’s leven in armoede goed doet voelen. Helaas weet de schrijfster de scherpte van die openingsscène niet vast te houden. In de volgende 350 pagina’s blijkt ze erg veel woorden nodig te hebben om de levens van haar hoofdpersonen te schetsen. Wat vooral opvalt is het overdadige gebruik van dialoog, zóveel, dat je het gevoel bekruipt dat je het script van een televisieserie zit te lezen. Ook de uitgebreide beschrijvingen van kledingstukken, lokale gerechten en nevenpersonages dragen daaraan bij. Pas in de allerlaatste 75 pagina’s wordt het verteltempo opgevoerd. Pas dan ook wil je écht doorlezen, maar dan is het verhaal al - vrij abrupt - afgelopen.

Wat geldt voor de schrijfstijl, geldt ook voor de thematiek. De potentie is er, maar de uitwerking blijft achter. Adébáyọ̀ snijdt grote thema’s aan zoals corruptie, politiek geweld, armoede, depressie, huiselijk geweld, de man/vrouwverhouding in Nigeria, het belang van onderwijs en het conflict tussen de generaties. Eigenlijk té veel om allemaal goed uit te werken, zeker naast al die sfeerbeschrijvingen. En dat is jammer, want je wil er meer van weten. Zo worstelt Wúràọlá met de relatie met haar verloofde, die voor haar familie de ideale man is, maar die ook nogal losse handjes blijkt te hebben. Dat is een thema dat bijna een eigen boek verdient, maar hier ondersneeuwt naast de andere thema’s, waardoor je, zeker aan het einde van het verhaal, met prangende vragen blijft zitten over het vervolg.

Best wel wat bezwaren dus, maar betekent dat ook dat je dit boek links moet laten liggen? Nee, zeker niet! Het geeft namelijk een interessant inkijkje in het leven in het moderne Nigeria en vooral in de vergaande gevolgen van politieke corruptie voor arm én rijk. Daarnaast laat Adébáyọ̀ je ervaren hoe het is om een boek te lezen waarin je woorden, begrippen en culturele gebruiken tegenkomt die je niet meteen iets zullen zeggen. Een leeservaring die veel lezers van buiten de ‘westerse wereld’ al op jonge leeftijd meemaken. Dat maakt het boek ondanks de bezwaren tot een gedenkwaardige leeservaring. ( )

*Longlisted for the Booker Prize 2023*

3.5⭐️

“She had never been able to shake the sense that life was war, a series of battles with the occasional spell of good things.”

Set in modern-day Nigeria, the narrative of A Spell of Good Things by Ayọ̀bámi Adébáyọ̀ revolves around two characters from vastly different walks of life - Ẹniọlá, a teenager who belongs to a family struggling to make ends meet and Wúràọlá, a young doctor from an affluent family - and how their lives become intertwined through an episode of violence and tragedy.

Ẹniọlá dreams of pursuing his education in a good school as his father had once promised. But his father, a teacher by profession, loses his job, and the family is unable to fund his or his sister Bùsọ́lá’s education. Ẹniọlá works odd jobs in a tailoring shop, unable to pay for an apprenticeship but hoping to acquire some skills while also earning some money. He, along with others in similar situations, is regularly punished by school authorities for their inability to pay fees and face expulsion once the stipulated grace period is over. In a bid to better his family’s circumstances, he gets embroiled with a local politician – an association that will irrevocably change his life.
Wúràọlá is twenty-eight, and despite her academic accomplishments and hard work, she submits to social and family pressure to find a husband. She accepts her childhood friend/ boyfriend Kúnle’s proposal, though her heart is not completely in the relationship. Both her father and her future father-in-law are associated with local politics, and the marriage between the families is a coveted union. Her need to keep the families happy and keep up appearances overrides her doubts about her feelings, and she finds herself hiding her fiancé’s true nature.

I loved the premise of A Spell of Good Things by Ayọ̀bámi Adébáyọ̀. The prose is superb, as is the character development. I enjoyed the vivid descriptions of the setting, culture and traditions of the community and the dynamics within the families. The story revolves around themes of socio-economic inequality, politicization and regulation of the school system, political corruption, depression, and domestic abuse, among others. I found Ẹniọlá’s storyline emotionally impactful, and though I could sympathize with Wúràọlá and her family toward the end of the novel, I thought that her story was lacking in depth. The pace is slow for a larger part of the novel and suffers from minor repetition. There are many characters to keep track of, and while I enjoyed reading about the large families and extended families, there were certain characters whose stories felt important but remained somewhat unexplored. The final segment is shocking and heartbreaking and will stay with you long after you have finished the book.

Though there is a lot to like about this novel, I was not completely engaged in the narrative for most of the novel. Having said that, I do hope to pick more of the author’s work. I did feel the need for a glossary/key/index for all the Nigerian words and phrases in the narrative, which would have made for a more fluid reading experience.

“Time was unforgiving, it didn’t stop, not even to give people a chance to scrape themselves off the floor if they’d been shattered.”

Connect with me! ✏ Instagram ✏ My Blog ✏ The StoryGraph ( )

47. A Spell of Good things by Ayọ̀bámi Adébáyọ̀
readers: Ore Apampa & Babajide Oyekunle
OPD: 2023
format: 12:40 audible audiobook (352 pages in hardcover)
acquired: August 19 listened: Aug 19 – Sep 1
rating: 4
genre/style: Contemporary Fiction theme: Booker 2023
locations: contemporary Nigeria
about the author: A Nigerian author who was born in Lagos, in 1988, and grew up in Ile-Ife, living in the University Staff Quarters of Obafemi Awolowo University.

My second from the Booker longlist was another good one, although very different.

This opens slow. We're in a Nigerian city that is not Legos, but is also apparently never named. We meet characters from two different economic classes: Wúràọlá, a young doctor starting her professional career, exhausted, and unmarried in her late twenties, although in a relationship. And Ẹniọlá, the teenage son of an out of work high school history teacher. Ẹniọlá's wants a college education, but his family is starving, and can't afford his school fees. He occasionally works at a tailor shop, but doesn't have the money needed to become an apprentice. Wúràọlá's mother has her dresses made at this tailor shop, making a thin connection between two.

This quilt of Nigerian life crawls along with problems and subtleties, and for 2 hours of audio time I was kind of bored, but it suddenly comes alive. Nothing dramatic happens, except when some stuff did happen, I became invested in Ẹniọlá's school problems, and Wúràọlá's relationship and family problems. It escalates more, becoming a satisfying novel.

One of the awkward lessons of this book for me was a different understanding of the title, from my original take, as optimistic, to something much more bitter (one meaning of a spell is "a state or period of enchantment", which, by definition, comes to an end).

This one is recommended to those with a little patience, because it eventually rewards, but also with maybe some optimism in their reserves. Also, note that I thought the audio readers were a little difficult to understand.

2023
https://www.librarything.com/topic/351556#8222418 ( )

I finished A Spell of Good Things, which really impressed me. Set in a province in Nigeria, it focusses on two families, one well-to-do, the other struggling just to find food for a family of four. One of the two main characters, Eniola, is the teenaged son of the poor family. His father has lost his job as a teacher because of imposed job cuts—the family now has no income. The other main character is Wuraola, a young doctor on her first exhausting hospital service. Her demanding boyfriend, Kunle, only makes her busy life more impossible. Kunle’s family is close friends with Wuraola’s, and his father is planning a run for governor of the province. And then there is his opponent, a ruthless, Mafia sort of politician, who would prefer to run unopposed. This novel really develops into a page turner that leads to a shocking conclusion. Political corruption and violence, an underfunded education system whose methods of discipline reminded me of Dickens, abuse of women—all of these issues are present in the world of the novel. Its characters are believably developed; I was able to sympathize with many of them. And its plot kept me reading well past midnight the day I finished it.

I liked this book very much, and I’ve now added Adebayo’s earlier novel Stay with Me to my TBR. I’ve not read any other books on the Booker long list, but I wouldn’t be surprised if…. ( )