Excellent read

The fast paced wit that Heller brings keeps the story wildly entertaining throughout. This is then balanced by the thought provoking reality of the insanity the characters have been thrown into. ( )

This classic felt a little disjointed at times for me. Even though I was never in the military, the reader should be able to connect with most of the characters on some level. There are a few peculiarities in the story that are probably a generational thing, but if you push past those the overall story has a lot of universal appeal. Lots of humor there, but often relies on a lot of back-and-forth repetition (also felt very "old school"). Still funny, but definitely from a different era. ( )

Zoals bij veel goede boeken weet ik nog precies waar ik dit boek las. In dit geval in de schaduw van een palmboom op het strand van Boca Chica, tijdens de schaarse vrije uurtjes van mijn stage. In de enige redelijke boekhandel van Santo Domingo was de keuze nog steeds beperkt. Zeker omdat mijn Spaans nog niet goed genoeg was om literatuur te lezen. De enige kast met Engelse boeken duwde me automatisch naar deze klassieker. Vaak wordt het boek aangehaald als het over de onzinnigheid van oorlog gaat. Terecht, want het verhaal toont de waanzin keer op keer aan. Als satire geschreven, kun je het net zo goed lezen als een absurde beschrijving van wat er daadwerkelijk gebeurde in de Tweede Wereldoorlog.

Yossarian is gelegerd in Italië, het land dat in elke oorlog uiteindelijk wint. In het boek zit de anekdote van de oude Italiaanse dronkaard die een Amerikaanse soldaat uitlacht. Terwijl de soldaat steeds kwader wordt en de Italiaan lafheid verwijt, noemt de oude man het juist pragmatisme. In het begin van de oorlog aan Duitse kant strijden, later overschakelen naar de geallieerden. Wie is er dan laf, wie is er dan slim? Door anderen te laten vechten en op het juiste moment de juiste alliantie te sluiten gaat het leven in Italië gewoon door. Vallen er het minste slachtoffers. Mooie redenering, weinig tegen in te brengen.

De cynische kant van het verhaal zit bij Milo. Hij sluit deals door heel Europa. Koopt dingen in Noord Afrika, die hij op Malta weer verkoopt, de winst investeert hij weer door een deal met de Duitsers, terwijl hij continu bezig is en zelf als directeur van M & M enterprises eigenlijk nauwelijks meer deel uitmaakt van het leger. Las ik er twee decennia geleden kritiek op het leger in, nu bij herlezing is deze hele verhaallijn een parodie van het kapitalisme. Misschien wel avant la lettre, want toen Heller het boek schreef in 1955 had het kapitalisme de wind mee, was er geen kritiek. De uitwassen die pas decennia later aan het licht kwamen, werden door Heller al voorzien, het cynisme van Milo past goed bij de huidige kritiek op economisering van de maatschappij. Hij verkoopt zelfs bombardementen, als er maar winst te maken is. Beter is het niet te beschrijven.

En zo zit er ontzettend veel onderhuids in het boek. General Scheisskopf die van paraderen houdt, mag wekelijks een parade uitstellen. Alleen uitvoeren mag hij ze nooit. Een andere hoge pief verschuilt zich in zijn kantoor en klimt het raam uit aan de achterkant zodra hij bezoek krijgt. Pas als hij weg is, mag het bezoek naar binnen. Mooiere bureaucratische regels zag ik zelden.

En boven dat alles hangt Catch 22, de titel van het boek. Je mag pas naar huis als je het minimum aantal vluchten hebt gevlogen. De limiet wordt opgehoogd zodra iemand in de buurt komt. Je mag niet vliegen als je gek bent. Maar je moet wel gek zijn, wil je elke keer weer het vliegtuig instappen. Je bent gek als je de lucht in wil, maar niet gek als je weigert. Maar als je weigert, ben je deserteur. Er is geen oplossing. Gedurende het boek wordt de limiet van het aantal vluchten tig keer verhoogd. Niemand haalt ooit het minimum aantal.

Toen ik al ruim over de helft was, begon ik te denken of ik het einde kon herinneren. Niet dus. Pas toen ik er vlak bij was, herkende ik ineens de gebeurtenissen aan het eind. De hoofdrol voor Nately’s whore’s sister. Vele vrienden van Yossarian hebben het einde van het boek niet eens gehaald. Onze held wel, al heeft hij daarvoor soms onorthodoxe methodes voor gekozen.

Prachtig boek, schitterende hoofdpersonen, ongelooflijk mooi de waanzin onder woorden gebracht. Dit is niet in een maandje zomerhuisje er uit gewerkt, hier is echt over nagedacht. Al op p.15 een referentie aan Dostojewski’s Schuld en Boete. Een andere favoriet van mij. Gelukkig sta ik niet alleen in mijn waardering voor dit boek. Velen vonden dit boek net zo goed. En toch worden we keer op keer weer een oorlog in gesleept. Gebruiken we het woord vredesmissies, terwijl, altijd achteraf, het altijd gewoon oorlogje spelen wordt.

Wanneer wordt de mensheid wijzer? Zelf ben ik er nog steeds van overtuigd dat wanneer er meer gelezen wordt (en beter) dat de wereld er een stuk beter voor zou staan. Soms voel ik me een roepende in de woestijn.

Citaat: “Even among men lacking all distinction he inevitably stood out as a man lacking more distinction than all the rest, and people who met him were always impressed by how unimpressive he was.” (p.78) ( )

It was okay. The book was kind of hard to understand most of the time and there were many moments where my eyes started to glaze over. There is also a lot of explicit material in it. There were some funny moments though. My favorite characters were Major Major and the Chaplain. 6/10 - January 19, 2024 ( )

Catch-22 или “Уловка-22” (она же “Поправка”, но я бы назвал ее “Загвоздкой”) - культовая американская книга Джозефа Хеллера, по своему влиянию сравнимая с книгами об Остапе Бендера у нас и, рискну предположить, “Швейком” Гашека. Она, конечно, художественная, но настолько без конца упоминается в нонфикшне, что я решил-таки ее почитать. В оригинале. Прочёл половину и вот что имею сказать.
⠀
Во-первых, за скобки абсолютно точно нужно выносить абсурдный парадокс, послуживший книге названием, и который-то постоянно и упоминают. Уловкой-22 в Уставе - а книга о военных летчиках-бомбардировщиках времен 2МВ - обозначается невыполнимое условие окончания военной службы: “Отстранить от полётов (и отправить домой) могут только сумасшедшего. Однако любой, кто придет просить отстранения от полётов, в т.ч. симулируя - точно не сумасшедший, и его вернут летать”. Чокнутый, ведь, не догадывается, что полеты опасны. Такова дилемма, из которой пытается выпутаться страшно боящийся погибнуть американский летчик Йоссариан, главный герой книги. Логические парадоксы между взаимоисключающими правилами в жизни действительно или встречаются, или видятся, так что узнаваемый краткий термин для них в языке нужен. В англоязычном мире им стал Catch-22.
⠀
Теперь о, собственно, книге. Ясно, что крылатым может стать и название слабого произведения. Что она из себя представляет? Тут я должен глубоко вдохнуть и осторожно сказать, что “эта книга на любителя”. Основное моё впечатление такое: автор очень хочет рассмешить читателя. Поскольку автор, очевидно, не глупый человек, то он хочет, чтобы смеясь, читатель задумывался. В т.ч. над абсурдом устоявшихся вещей. В т.ч. священных коров и скреп, принимаемых не критически. Но беда в том, что рассмешить он всё же хочет сильнее.
⠀
Вторая мысль: возможно, эта книга - продукт своего времени. Тогда так шутили. Помните эту репризу «Кто на первой базе?» комического дуэта Эббот и Костелло, которую беспрестанно повторяет и никак не поймет гений-аутист в фильме “Человек дождя”? “А кто первый? А кто Второй?”. Или сценку “Авас” Карцева и Ильченко? Так вот такого юмора, увы иногда уже натужного и не смешного, в книге хоть отбавляй.
⠀
Также что-то общее у нее есть и с выражением “Кто в армии служил, тот в цирке не смеется”, и, как мне кажется, со швейковщиной. Но опять-таки без конца смешно шутить над тупыми сложно. Автор же упорно продолжает этим заниматься. Что-то хорошо в качестве единожды произнесенной шутки, но ее дальнейшее тиражирование уже утомляет (а меня раздражает). Одного персонажа отец прикола ради назвал Major M. Major (где М. - тоже Major. Это слово помимо звания в англ. может означать и “Старший/ой”). В армии ему, чтобы не путаться, побыстрее присваивают звание майора (тоже Major), и всю книгу нас сопровождает Major Major Major Major, каждый раз, когда этот персонаж появляется на сцене.
⠀
Невероятное сочетание узколобого юмора, вычурно-гротескных диалогов и описаний (тут лексикон уже может быть профессорским), и редких, почти всегда неожиданных, моментов подлинно гениального юмора международного уровня, - всё это произвело на меня смешанное впечатление. Не знаю, смогу ли я кому-то однозначно порекомендовать эту книгу. Но с другой стороны, не прочти я ее, где бы я еще повстречался с жемчужинами, вроде этой: He knew everything about literature except how to enjoy it.
⠀
P.s. Недавний сериал Джорджа Клуни по этой книге совсем не дурен. Более того, благодаря нему книга может показаться лучше, чем есть на самом деле. С другой стороны, значительная доля шуток - это комическое описание мыслей, внешнего вида и поступков незадачливых героев. Кинематограф это всё часто теряет или просто не может передать. В данном случае теряется и ряд действительно остроумных пассажей, вроде указанного выше. Такая вот и тут загвоздка выходит.