Catalogiseren vs. trefwoorden

Dag allemaal.
Sinds gisteren ben ik lid van LT. Ik zal m'n weg hier nog moeten vinden maar ben inmiddels enthousiast begonnen met invoeren. Na zo'n 50 titels bedacht ik dat ik een trefwoordenregister mis. Een taxonomie/thesaurus die ervoor zorgt dat boeken ook consequent geïndiceerd kunnen worden. Voor mijzelf kan ik wel zoiets maken, maar dat betreft dan alleen mijn eigen catalogus. Voorzover ik heb begrepen kan je ook toegang hebben tot de catalogi van andere LT-ers (voorzover vrijgegeven), maar een goede "subject-search" is alleen mogelijk via een gestandaardiseerd trefwoordensysteem.
Wellicht is het niet de bedoeling van LT om een mondiale virtuele bibliotheek op te richten. Dat zou ik voorlopig ook ten zeerste afraden, maar binnen elk taalgebied lijkt het me handig om te kunnen beschikken over een thesaurus. 'Clickable' natuurlijk, om tikfouten te voorkomen.
Ik schat dat ik nog zo'n 3000 titels te gaan heb en voorzie nu al dat gaandeweg het invoerproces er hoe langer hoe meer unieke trefwoorden zullen gaan ontstaan. Ik ben niet geheel onbekend met dit probleem. De laatste 15 jaar van mijn leven (mijn werknemersleven, bedoel ik) heb ik mij bezig gehouden in de (deel)bibliotheek van een grote multinational met het (her)catalogiseren en indiceren van bedrijfsdocumenten. Onbegonnen werk!
Ik heb mij m.b.t. mijn trefwoorden tot nu toe nogal traditioneel opgesteld maar onherroepelijk kom ik straks met wonderlijke boeken als "Harpsichord and virginal building tradition" of "Tinmerken - Gids voor verzamelaars" terecht in een moeras. Een enkel trefwoord als bv. 'techniek', 'keurmerk' of 'muziekinstrument' is zinloos als je wilt differentiëren naar het feitelijke onderwerp, dat dan ook weer in een thesuarus moet staan. En moeten zowel 'bouwkunst' als 'bouwkunde'? Nogal een verschil!
Natuurlijk kan je een basaal lijstje maken dat leuk op auteur of titel alfabetisch doorzoekbaar is, maar ik wil graag, zonder urenlang boekenplanken te moeten afturen, kunnen vinden welk boek mijn vraag beantwoorden kan.
Meer inhoudelijk dan uiterlijk dus.
En niet alleen op mijn boekenplank maar ook op die van anderen - tenzij ik de opzet van LT niet goed heb begrepen. LT lijkt mij een soort van bibliologische variant op Wikipedia. Kinderschoenen, maar wel met groeipotentie!

Wie van jullie vindt dit herkenbaar en is er ook iemand met gedachten en ingevingen voor een oplossing?
Hubrecht

Ergens op de LT-site vond ik dit:
"Tags are a simple way to categorize books according to how you think of them, not how some library official does." Ik neem aan dat een "tag" het Amerikaanse synoniem is voor het Engelse "keyword" alsmede voor het Nederlandse "trefwoord".
Ik meen te begrijpen dat één van de doelstellingen van LT is een wereldomvattende bibliotheekcatalogus te bewerkstelligen die door
leden en bezoekers van LT toegankelijk en doorzoekbaar is.
Welnu, trefwoorden zijn allesbehalve "a simple way", om publicaties te categoriseren. Integendeel, dat is de allermoeilijkste klus van het catalogiseren en vooral van het rubriceren. Eerste vereiste daarvoor is een algemeen geaccepteerde conventie. Een thesaurus dus!
En dan de frase: "not as some library official does".
Dat kan ik niet anders dan begrijpen dan als: "de één of andere bibliothecaris die maar wat aanrotzooit". Behoorlijk negatief!!!
LT zou wel even mogen hebben mogen bedenken dat er al sinds de eerste in kleitabletten gebeitelde kennis en wetenschap er "library oficials" zijn geweest die de naar kennis hongerende mens toegang konden geven tot de geheimen van de allereerste bibliotheken die zonder hun inzicht en kennis ondoorgrondelijk geweest zouden zijn.
Met de destructie van de Alexandrijnse bibliotheek werd gans de mensheid beroofd van heel veel van alles wat tot dan toe in de westerse en oostelijke wereld te boek gesteld en gearchiveerd was.
Kortom, als ik mijn boekenverzameling openbaar wil maken dan heb ik een ontsluitingsmechanisme nodig dat universeel bruikbaar is. Als ik slechts een lijstje wil maken dan kan ik dat ook in een spreadsheet.
Vooralsnog biedt LT m.i. niet de bibliothecaire facililiteiten m.b.t. professionele catalogisering / rubricering. Maar wellicht zijn er onder jullie die andere ervaringen hebben? Ik laat mij graag voorlichten.
Hubrecht.

Beste Hubrecht,

De grap van Librarything is nu juist, dat je met het toekennen van uitgekiende trefwoorden je bibliotheek toegankelijk maakt op een manier die voor jou zelf het handigst is. Librarything mikt niet op een universele catalogisering, wèl op een op het individu toegesneden catalogisering.
Doordat je je bibliotheek kunt doorzoeken op auteur/titel niveau, op trefwoord niveau, maar ook nog eens op het niveau "alle velden", zijn de zoekmogelijkheden vrij optimaal.
Een woord dat ook in de titel van een boek voorkomt, hoef je daardoor niet meer als trefwoord in te vullen.
Als je denkt dat je je boeken met hetzelfde gemak in een spreadsheet toegankelijk kunt maken wens ik je daarmee veel succes. Dan kun je alle gegevens zelf gaan invoeren, in plaats van het genoegen te smaken met praktisch en muisklik de meeste gegevens te importeren. En probeer maar eens een spreadsheet te maken met dezelfde zoekmogelijkhden als die van LT
De mogelijkheid om in andermans bibliotheek te kijken, moet je zien als bonus. Dat andere bibliotheken niet volgens jouw standaard ontsloten zijn, is geheel en al de bedoeling van LT. Het is tenslotte de bibliotheek van iemand anders, en derhalve van iemand met geheel andere wensen met betrekking tot de ontsluiting van zijn bibliotheek.
Kortom: tel de zegeningen van Librarything!
Of maak je eigen spreadsheet!

P.S. Je moet LT niet zien als een wereldbibliotheek in wording. Het is meer een gemeenschap van individuele bibliotheken.

Dank MOMOBruning voor je reactie. Ik realiseer me dat mijn berichtjes vinniger en negatiever ogen dan ik bedoelde. Ik ben zeer enthousiast over LT, niet in de laatste plaats over de klik-en-import faciliteit. Geen
haar op m'n hoofd denkt er serieus over om een lintworm als een spreadsheet te gaan intikken. Dan ging m'n oude handgeschreven archiefkaartensysteem nog sneller. Als het niet de bedoeling van LT is om een wereldbibliotheek te maken dan heb ik daar vrede mee. Ik vind een wereldcatalogus al een schitterend bouwwerk. Zoals ik ook Bookcrossing een prestatie van formaat vind, al doe ik er de laatste jaren veel te weinig mee. M.b.t. trefwoorden zoek ik mijn eigen weg.
Hubrecht

> 2

> En dan de frase: "not as some library official
> does".
> Dat kan ik niet anders dan begrijpen dan als:
> "de één of andere bibliothecaris die maar wat
> aanrotzooit". Behoorlijk negatief!!!

Niet noodzakelijk, lijkt me.

Uit de onoverzichtelijke wirwar aan trefwoorden die LT'ers (Thingamabrarians) hun boeken toekennen, inbegrepen een heleboel ruis, alles getuigend van een grote verscheidenheid aan (mogelijke) invalshoeken, vallen bij nader inzien toch wel nuttige, zelfs verbijsterende verbanden te halen.

Trouwens, ook specialisten-catalografen zullen doorgaans wel voor een of andere school moeten kiezen, inbegrepen de daar onlosmakelijk mee verbonden invalshoek, en dan nog daar een persoonlijke opvatting van ten beste geven. Betekent dat dan dat ze "zomaar wat aanzooien"? Weerom niet, lijkt me.

Om ons maar gemakshalve tot enkele bekende en min of meer ruim verspreide stelsels te beperken, welke kies je daarvan: UGI, NUGI, NUR, UDC, SISO, DDC, LCC, ... ? Je merkt het al: een heleboel verschillende benaderingen. En zelfs binnen een van deze stelsels kunnen er weerom verschillende smaken en daarbinnen weer benaderingen bestaan.

De werkelijkheid zelf blijkt zo rijk en verscheiden dat ze zich nu eenmaal niet zo eenvoudig door één gat vangen, en indelingen, welke en hoe goed ze ook mogen zijn, zullen nooit meer kunnen bieden dan een uit de aard zelf gebrekkige, dat is: onvolmaakte poging.

Het bijzondere van het toekennen van trefwoorden zoals LT dat aanbiedt, is dat er zo niet één -- uit zijn aard zelf, omdat het immers alles in het stelsel moet passen, soms/altijd wat krampachtige -- hiërarchische indeling ontstaat, maar wel een trefwoordenwolk ontstaat.

Zelfs gewone, alledaagse voorwerpen, zoals een lepel, kunnen, afhankelijk van de invalshoek en/of van de' beschouwer, gezien worden als louter een gebruiksvoorwerp, een onderdeel van het bestek, dan wel als een kunstvoorwerp. Het hangt er maar alles vanaf. Over eerder buitenissig gebruik (ook dat is allicht weer een persoonlijke, aan de omstandigheden gebonden opvatting), vanaf volkomen vreedzaam, zoals een holle/bolle spiegel, al dan niet als didactisch voorwerp, of als toneelattribuut, of, eerder oneigenlijk, gebruik als schroevendraaier, tot en met het aanwenden van een lepel als moordwapen, hebben we het dan nog niet eens gehad.

Is daarom de ene indeling waardevoller dan de andere? Voor wie en in welke omstandigheden?

Merk meteen op dat zelfs beroepscatalografen, gelijkaardig geschoold, vakbekwaam en die hetzelfde stelsel gebruiken, of alleszins die bedoeling hebben, toch tot soms heel verschillende uitkomsten kunnen komen. Zooien ze dan maar wat aan? Dat lijkt me niet.

Merk bijvoorbeeld ook dat LT als "canonieke titel" voor de oorspronkelijke uitgave van De Kleine Prins blijkt te gebruiken: Le Petit Prince (French Language Edition). Dat laatste is toch wel een beetje vreemd, lijkt me, vooral ook omdat bij de Engelse vertaling ervan toch helemaal geen toevoeging (in welke taal ook) "(English Language Edition)" wordt gezet. Waarom dan wel bij (o.m.) de Franstalige, die toch de oorspronkelijke is? Antwoord: omdat de Amerikaanse Amazon die toevoeging erbij zet.

Zo heeft het ook nogal wat voeten in de aarde gehad om sommigen te doen inzien dat de naam Morris (een pseudoniem) heus aanvaardbaar is. Zie hierover bijvoorbeeld de draad Combiners! : Fun with robots ?. De ruim 300 miljoen verkochte albums (in meer dan 30 talen) van Morris' schepping Lucky Luke vermochten daarbij nauwelijks enig gewicht in de schaal te werpen. Misschien hielp het wel dat zelfs de LoC in zijn catalogus toch ook gewoon (en terecht) "Morris" gebruikt.

Ten andere: trefwoorden gebruiken taal. En taal is niet altijd zo eenduidig. Sterker nog: eenduidigheid in de ene hoeft dat niet te zijn in een andere, en omgekeerd. Zie bijvoorbeeld ook de verschillende doorverwijsbladzijden in Wikipedia. Die verschillen nogal van taal tot taal; ook omdat de ene taal er voor een bepaald begrip wel nood aan heeft, terwijl de andere er daar zonder kan, of, vergeleken bij een taal, een andere taal weer andere, daarvan verschillende meerduidigheid heeft. Ergens in de LT-groepen wijst Tim erop dat "movies people" en "cinema people" voor elkaar de neus ophalen. Oei!

Bovendien: de kracht van de indeling (met trefwoorden) zoals LT die gebruikt, kan net omdat er helemaal geen boekenrek is, en er dus geen "juiste plank" hóeft te zijn. Hetzelfde boek kan op vele planken tegelijk staan; daarbij zelfs, vooral ook in zijn geheel genomen, op de ene plank blijkbaar vaker of kennelijk toch een ietsje meer dan op een andere, zoals blijkt uit de trefwoordenwolk.

Trefwoorden zoals men ze bij LT kan gebruiken, vormen een heel erg wendbaar en tegelijk en mede ook daardoor, ontzettend krachtig werktuig, dat LT'ers volkomen naar eigen inzicht kunnen uitbuiten. Behalve natuurlijk het klassieke gebruik om er -- naar eigen inzicht -- het onderwerp van het boek mee te beschrijven, vindt men ze op LT ook voor een heleboel overige, al dan niet uitsluitend persoonlijke doeleinden gebruikt. Dat kan en dat mag best. Handig!

Overigens, bij de door beroepslui toegekende onderwerpsindeling blijkt het al niet anders. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar de onderwerpen, door LT aan grote bibliotheken ontleend, bij het al eerder aangehaalde De Kleine Prins:

-----
Fables
Fairy tales
Fantastic fiction
Fantasy
Fantasy fiction
French language
French language › Readers
French literature
Large Type Books
Saint-Exupâery, Antoine de, 1900-1944. Petit prince
-----

"Large Type Books"? Inderdaad. Ergens staan er ook wel van bij de groteletterboeken, al slaat dat dan vast niet op elke uitvoering van De Kleine Prins. Dat hindert niet. Sterker nog: zo blijkt dus meteen dat er ook groteletteruitvoeringen van bestaan.

De mogelijkheden die trefwoorden zoals op LT de gebruiker bieden zijn haast onuitputtelijk. Een beetje grasduinen door anderens verzamelingen (en bijbehorende trefwoorden) kan nog een heleboel nieuwe mogelijkheden doen ontdekken.

Misschien komen sommige daarvan ook u wel van pas. Gebruik ze!

--
(nabewerkt om verkeerde toetssteen te herstellen)

Ik neem aan dat een "tag" het Amerikaanse synoniem is voor het Engelse "keyword"

Een tag is letterlijk een ergens aan hangend merkje of labeltje. Een price tag of een dog tag. Het is dus wel iets anders dan een key word of een trefwoord, het is wat minder dwingend of gestructureerd, precies wat de bedoeling van LT is.

> 7

Ook in het Engels is de betekenis heus wel wat ruimer.

Zo bijvoorbeeld in The Penguin English Dictionary (2nd Edition, 2003) (TPED2) lezen we bij de ingang(en) "tag":

-----
§ tag1 /tag/ noun 1a a piece of
§ hanging or attached material; specif a flap or loop on a
§ garment by which to hang it up, or that carries information such
§ as washing instructions. b a carboard, plastic, metal, etc
§ marker used for identification or classification: The price tags
§ were hidden under the boxes the rings were in. c in
§ computing, a label attached to data. 2 = ELECTRONIC TAG.
§ 3a a saying or maxim; a trite quotation used for superficial
§ effect: How does that old Latin tag go? Quis custodiet ipsos
§ custodes? b a recurrent or characteristic verbal
§ expression. c a final speech or line, e.g. in a play or joke,
§ esp one that serves to clarify a point, sum up a moral point,
§ or create a dramatic effect. d the refrain of a song. 4a
§ a loose hanging piece of torn cloth; a tatter. b a piece of
§ matted wool or hair. 5 a rigid binding on an end of a shoelace.
§ 6a a descriptive or identifying word or phrase accompanying
§ or replacing a name. b a personal symbol, typically a
§ pseudonym, sprayed in paint in a public place by a graffiti writer.
§ 7 a decorative elaboration or flourish, e.g. in a person's
§ signature; a PARAPH. 8 the tip of an animal's tail, esp
§ if of a different colour to the rest of the tail. 9 a small piece
§ of bright material, e.g. tinsel, round the shank of the hook at
§ the end of the body of an artificial fishing fly. [Middle English
§ tagge, perhaps of Scandinavian origin]
§
§ tag2 verb (tagged, tagging)
§ ► verb trans 1 to provide or mark (somebody or something)
§ with a tag or as if with a tag: e.g. a to supply (something)
§ with an identifying marker, price label, etc: He tagged every item
§ in his shop. b to label or brand (somebody or something) as
§ something: We had him tagged as a chauvinist from the start.
§ c to fit (somebody) with an ELECTRONIC TAG (device for
§ tracking where a person is). d to distinguish (a chemical
§ compound or substance) by making it radioactive; to label it. 2
§ (often + on) to attach (something) as an addition; to append
§ (it). 3 to remove tags of wool or hair from (e.g. an animal).
§ ► verb intrans (usu + along/on) to go with somebody,
§ keeping close to them: We 're going off on an adventure and we
§ don't want you little ones tagging along with us.
§
§ tag3 /tag/ noun 1 a game in which
§ one player chases others and tries to make one the next chaser by
§ touching them. 2 the act of tagging (one's partner) in TAG
§ WRESTLING. [origin unknown]
§
§ tag4 verb trans (tagged, tagging)
§ 1 to touch (somebody) in or as if in a game of tag. 2 to
§ touch the hand of (one's partner) in TAG WRESTLING in order to
§ change over active and inactive roles in the contest.
-----
(ibid., tw. "tag", p. 1432, uitputtend.)

Zoals meteen blijkt: een erg brede waaier; van een (kleding)lusje over een merk, merkteken, kenmerk, kenmerkende aanduiding of eigenschap, een opgekleefde naam, zowel in letterlijke als in overdrachtelijke zin, over onder meer een toevoeging, zelfs een veterstift, een stoplap, keerzang, slotwoord of uitsmijter, enzovoorts, tot tikkertje toe -- een heleboel. En dan hebben we nog niet eens de OED erbij genomen. Dat bespaar ik u maar.

Wie studenten in de toegepaste taalkunde, aanstaande vertalers, (ook) in de praktijk begeleidt, zal waarschijnlijk ook uit eigen ervaring weten dat hij ze er telkens weer op moet wijzen en op het hart drukken dat ze zich niet zomaar tevreden mogen stellen noch er zich vanaf mogen maken met de eerste de beste (mogelijke) betekenis van een te vertalen woord. Elk woord moet in zijn volledige context worden beschouwd. Bij onduidelijkheid biedt een goed verklarend woordenboek veel meer uitkomst dan een vertalend. Uit de, in vakbegrippen genoemd, betekenaar in de brontaal, moet dan ook de zo nauwkeurig en omvattend mogelijke betekenis ervan worden begrepen. Die betekenis in de ruimste zin -- dus inbegrepen stijl, register enzovoorts -- en enkel die, wordt meegenomen naar de doeltaal, om er in die laatste weer een daarin thuishorende betekenaar mee samen te stellen/op te bouwen. Als men aan een vertaling meteen kan zien welke de brontaal was, deugt de vertaling waarschijnlijk niet echt.

VD14 schrijft:
-----
§ trefwoord
§
§ tref·woord
§ het
§
§ 1 · woord waardoor de stof van een geschrift wordt aangeduid
§ en dat als titel dient om ernaar te verwijzen of om het in een
§ catalogus te kunnen vinden
§ synoniem: steekwoord, lemma
§
§ 2 · karakteriserend woord in het alg.
-----
(VD14, tw. trefwoord, uitputtend.)

Dat lijkt me -- ook mij -- de hier bedoelde lading toch uitstekend te dekken.

>8 boekerij:
Ook in het Engels is de betekenis heus wel wat ruimer.
Dat was precies wat ik zei.