Jan de Hartog (1914–2002)

Jan de Hartog is de tweede zoon van Arnold Hendrik de Hartog, hoogleraar theologie en apologie van het Christendom aan de Universiteit van Amsterdam (en befaamd redenaar) en Utrecht en J.LG. de Hartog-Meyjes, schrijfster van religieuze boeken en gespecialiseerd in de middeleeuwse mystiek.
Toen hij tien was liep hij weg van huis en werd 'bramzijgertje' bij de Zuiderzee-viserij. Later lichtmatroos op het hospitaal-kerkschip 'De Hoop' en halfmatroos bij de Stoomvaartmaatschappij 'Oostzee'. Hij haalde zijn MULO-B diploma en ging naar de Kweekschool voor de Zeevaart in Amsterdam. Hier werd hij na drie maanden ontslagen vanwege aantekeningen die werd uitgelegd als 'voorbereiding voor chantage'. Naar aanleiding hiervan schreef hij later 'Ave Caesar' (1936).
Hierna leerde hij het 'zeevak' in de praktijk op de zeevaart en de zeesleepvaart. Hij volgde het avond-gymnasium terwijl hij werkte als stoker bij de Amsterdamse Havenpolitie. Tijdens de nachtwachten op het IJ begon hij met schrijven: 'De geheimen van het IJ' als feuilleton geplaatst door het Algemeen Handelsblad. In 1938 trok het Amsterdams Toneel hem aan als adviseur voor een stuk over de scheepvaart. Hij bleef als vrijwilliger aan dit gezelschap verbonden en bestudeerde het toneel. 'Hollands Glorie' schreef hij in de jaren 1938-1940. Het versheen in 1940 en werd in 1942 door de Duitsers verboden omdat Jan de Hartog zich niet had gemeld bij de Kultuurkamer. Bovendien was het boek een symbool van verzet tegen de Duitsers geworden. Het stond bijv. in winkels (slagers, bakkers) in de etalage als symbool voor 'Hollands glorie'. In 1943 vluchtte Jan de Hartog uit Nederland en bereikte na een zwerftocht van een half jaar Engeland. Hier ging hij werken voor de Regerings Voorlichtingsdienst. Over deze tocht maakte Ike Bertels een documentaire, die de NCRV op 03-05-1999 uitzond. In mei 1999 kwam ook het boek 'De Vlucht' uit. Jan de Hartog trouwde met Marjorie Mein. Hij heeft als hoogleraar dramaturgie gedoceerd aan de Universiteit in Houston. Sinds hij in Amerika woont publiceert Jan de Hartog in het Engels, wat ongetwijfeld heeft bijgedragen aan zijn bekendheid. Jan de Hartog bezit een tjalk 'de Rival'. Jan de Hartog is 'Quaker' en stelt vanuit deze levensvisie (in zijn latere werk) sociale misstanden aan de kaak. Een voorbeeld daarvan is 'Het ziekenhuis' (1965) over misstanden in het Jefferson Davis-hospitaal in Houston, waar hij niet alleen over schreef, maar met zijn vrouw ook twee-en-half jaar vrijwillig heeft gewerkt om aan die misstanden daadwerkelijk wat te doen.
Toen - in juni 1966 - Hanoi en Haipong werden gebombardeerd, begon een groep Quakers een hulpactie. Ze wilden vooral weeskinderen helpen. Ook Jan de Hartog was actief in deze actie. Er kwam o.a. een adoptieprogramma uit voort. Ook Jan en Marjorie de Hartog adopteerden twee Aziatische kinderen. Over zijn ervaringen hiermee schreef hij - ook om andere adoptieouders tips te geven - 'De kinderen'.
Het boekenweekgeschenk 1967: 'Herinneringen van een bramzijgertje' vertelt het (geromantiseerde) verhaal van zijn eigen ervaringen als kind op de Zuiderzeevaart. Het verscheen in een oplage van 237.000 exemplaren. Jan de Hartog overleed in het ziekenhuis in Houston. Hij lag hier i.v.m. een heupoperatie. Hij raakte geïnfecteerd door een ziekenhuisbacterie, die een hartstilstand veroorzaakte. Er wordt wel gesteld, dat Jan de Hartog na Anne Frank de meest gelezen Nederlandse auteur is. Op woensdag 22-09-2004 werd (door zijn weduwe) in Maassluis een reliëfplaquette onthuld ter nagedachtenis aan Jan de Hartog. De plaquette, het 1e herdenkingsmonument voor De Hartog in Nederland, werd geplaatst op een sokkel nabij de ligplaats van stoomsleper “de ‘Furie”.