Sobre La Television (Spanish Edition) (alkuperäinen julkaisuvuosi 1996; vuoden 2005 painos)

Normaal gezien is Bourdieu moeilijk om te lezen, want de bekende Franse socioloog is niet bekend met het fenomeen "eenvoudige" zinnen. Hij heeft (had, want hij is 12 jaar geleden overleden) steeds de onhebbelijke gewoonte, door zijn kennis en manier van denken, om zijn betogen neer te schrijven in ellenlange zinnen, doorspekt van bijzinnen, waardoor je, als anderstalige, af en toe de draad verloor en de hoofdzinnen in kwestie diende te herlezen.

Maar goed, gelukkig bestaan er ook dunnere werken van hem, waaronder 'Sur la télévision'. Het boekje telt 95 pagina's, bevat twee (herziene en herwerkte) schriftelijke weergaven van overeenkomstige televisieuitzendingen, alsook de bijlage 'L'emprise du journalisme'. De televisieuitzendingen zijn integraal op YouTube te bekijken:

Sur la télévision: klik hier
Le champs journalistique et la télévision: klik hier

En aangezien deze betogen voor een breed publiek dienden toegankelijk te zijn, heeft Bourdieu zich dan toch voorgenomen zijn schrijfstijl lichtjes te vereenvoudigen. Lichtjes, want het vergt nog je volle aandacht om het te kunnen begrijpen.

Bourdieu heeft het o.a. over hoe op televisie, en dan vooral bij verslaggeving en duiding, de feiten vervormd/verdraaid worden. Hij vertelt ook hoe journalisten niet meer degelijk werk (kunnen) verrichten, omdat ze vaak met elkaar omgaan en elkaar informeren over bepaalde gebeurtenissen in de wereld, met als gevolg dat je vaak hetzelfde soort nieuws ziet op de verschillende zenders of in de verschillende kranten.

Er is ook een soort concurrentiestrijd tussen journalisten en hun media. Ze zijn beperkt in hun werking om verschillende redenen: hun positie, hun werkgever, financieel, logistiek, ... Of men probeert elkaar de loef af te steken om toch maar als eerste nieuws over x of y te brengen, om toch maar die of die scoop te hebben. Of nog: omdat krant/zender x nieuws brengt over deze of gene gebeurtenis, moet een andere krant/zender dat ook doen, want je kunt toch niet achterblijven.

Televisiedebatten kaart Bourdieu ook aan: hoe steeds dezelfde "experten" gevraagd worden. Experten die soms niet eens door hun collega's aanvaard/au sérieux genomen worden, maar wel door de media en bijgevolg de bevolking. Veel van die debatten zijn georkestreerd: er is afgesproken hoeveel tijd men heeft, wat men wel/niet kan/mag zeggen, ... De moderator zal ook tussenkomen, zogezegd in naam van het publiek, dat op die manier als dom wordt beschouwd. En ga zo maar door. Ik heb dit vaak met b.v. De 7de Dag (elke zondag op de zender één). Veel geblaat, weinig wol, want er wordt veel over en weer "gedebatteerd", maar wat weet je dan als kijker? Je bent in ieder geval niet(s) veel wijzer geworden. Integendeel.

Televisie is een krachtig medium, maar als je al denkt dat het ten goede wordt aangewend, wordt het vaak gebruikt om stereotiepen en vooroordelen in stand te houden of verder in de hand te werken. Wie heeft daar baat bij? Wiens belangen worden beschermd? De journaals zijn vaak niet anders dan hetgeen ervoor of erna in de krant werd/wordt geschreven.

Het mag ook allemaal niet meer geavanceerd en diepgaand zijn. Alles moet eenvoudiger, korter, ... zodat het publiek makkelijker begrijpt waarover het gaat, of zodat men eigenlijk in slaap wordt gewiegd met steeds dezelfde berichten over ongevallen, oorlogen, aanslagen, natuurrampen, enz. - kortweg, dramatoestanden - die dan als faits divers worden verpakt. Echt nieuws, nieuws dat ertoe doet, wordt minder en minder getoond, want dat vergt te veel tijd, inspanning, geld, ... Kijkcijfers/verkoop zijn DE leidraad. L'audimat, zoals Bourdieu het verwoordt:

"L'audimat, c'est cette mesure du taux d'audience dont bénéficient les différentes chaînes (il y a des instruments, actuellement, dans certaines chaînes qui permettent de vérifier l'audimat quart d'heure par quart d'heure et même, c'est un perfectionnement qui a été introduit récemment, de voir les variations par grandes catégories sociales). On a donc une connaissance très précise de ce qui passe et de ce qui ne passe pas. Cette mesure est devenue le jugement dernier du journaliste, jusque dans les lieux les plus autonomes du journalisme, à part peut-être Le Canard Enchaîné, Le Monde diplomatique, et quelques petites revues d'avant-garde, animées par des gens généreux et "irresponsables", l'audimat est actuellement dans tous les cerveaux."

[a:Nick Davies|214822|Nick Davies|https://s.gr-assets.com/assets/nophoto/user/u_50x66-ccc56e79bcc2db9e6cdcd450a4940d46.png] heeft enkele jaren terug [b:Gebakken lucht|7266907|Gebakken lucht|Nick Davies|https://d.gr-assets.com/books/1259998375s/7266907.jpg|2825025] geschreven (mijn recensie staat hier), waarin hij de problematiek in de hedendaagse (Britse, maar het kan naar andere landen geëxtrapoleerd worden) pers aankaart. Bourdieu heeft hetzelfde gedaan, maar dan hoofdzakelijk over de televisie, dat aanzien werd als concurrentie voor de geschreven pers, maar het uiteindelijk verre van geworden is. Integendeel zelfs. Bourdieu pleit er ook voor om niet enkel afhankelijk te zijn van televisie om op de hoogte te blijven van wat er gebeurt in de wereld, maar ook vaak o.a. kranten erop na te slaan, dan wel kwaliteitskranten. En zoals de meeste lezers, zou ik het ook interessant gevonden hebben wat hij te zeggen had over het Internet.

Samengevat: Bourdieu in een iets eenvoudigere versie, maar toch nog van een bepaald hoog niveau, over de manipulatie (om het met een woord te omschrijven) op televisie, en hoe men als kijker best wat kritischer mag/moet worden in dat verband. ( )

Sur la télévision

Il s’agit de deux cours au Collège de France réunis dans une collection qui affectionne particulièrement Bourdieu, Raisons d’agir. D’une certaine manière, les propos de Bourdieu viennent prolonger ceux de Nizan dans son livre Les Chiens de garde. Ils ont certainement inspiré ceux de Serge Halimi pour son œuvre Les Nouveaux chiens de Garde.

L’esprit de l’ouvrage est identique à de nombreux cours et travaux de Bourdieu : dévoiler les ressorts et les jeux des acteurs économiques d’un champ défini, en l’occurrence celui des médias. De nombreux points sont abordés : la censure invisible que s’imposent les acteurs médiatiques, les jeux de structures et les mécanismes de l’information qui permettent de cacher tout en montrant, c’est-à-dire en opérant des choix éditoriaux donc économiques, la circulation de l’information souvent identique, l’urgence, les mécanismes de manipulation...

N’ayant rien perdu de sa vigueur intellectuelle, cette analyse radicale et sans doute un peu datée à l’heure du numérique et des réseaux sociaux. Cependant, ces cours n’ont rien perdu de leur force persuasive et de leur puissance.

L’article intitulé « L’emprise du journalisme » est un excellent complément voire une bonne conclusion à ces deux cours. Ils rappellent les principaux éléments du livre.

Un ouvrage plus scientifique que militant, encore que, chez Bourdieu, militantisme et science, très souvent se confondent. ( )