Una grieta abierta espontáneamente a lo largo de los Pirineos provoca la separación física de la Península Ibérica, que se aleja de Europa flotando en el Atlántico. La balsa de piedra es una novela profundamente ibérica, relativa a Portugal y al conjunto de los pueblos españoles.

This has to be one of the most unusual and creative books I have ever read. The Iberian Peninsula breaks off from Europe and becomes a traveling island. It threatens to crash into the Azores. The storyline focuses on three men and two women that feel a sense of responsibility, expressed in terms of magical realism, for the breakaway. They are joined by a dog and two horses. They travel around Spain and Portugal, witnessing the responses to this unexpected event.

Saramago examines the social and geopolitical ramifications of profound change, while inserting a good dose of dry humor, especially with regard to how governments (Spain, Portugal, France, US, Russia) respond to the crisis. It is written in a literary style, with Saramago’s standard long sentences and embedded dialogue. I am not sure I took away all the author intended, but I did find thought-provoking observations about the roles of coincidence and interconnectedness in life.

Memorable passages:
“Life is full of little episodes that seem unimportant, while others at a certain moment absorb all our attention, when we reappraise them later, in the light of their consequences, we find that our memory of the latter has faded while the former have come to seem decisive or, at least, a link in a chain of successive and meaningful events…”

“No journey is but one journey, each journey comprises a number of journeys, and if one of them seems so meaningless that we have no hesitation in saying it was not worthwhile, our common sense, were it not so often clouded by prejudice and idleness, would tell us that we should verify whether the journeys within that journey were not of sufficient value to have justified all the trials and tribulations.” ( )

La balsa de piedra parte de un audaz planteamiento narrativo. Una grieta abierta espontáneamente a lo largo de los Pirineos provoca la separación del continente europeo de toda la península Ibérica, transformándola en una gran isla flotante, moviéndose sin remos ni velas ni hélices en dirección al sur del mundo, camino de una utopía nueva: el encuentro cultural de los pueblos peninsulares con los pueblos del otro lado del Atlántico, desafiando así el dominio sofocante que los Estados Unidos de la America del Norte vienen ejerciendo en aquellos parajes.

Æði sérstök saga þar sem nóbelsverðlaunahafinn José Saramago nýtir sér töfraraunsæi líkt og í fleiri skáldverkum sínum. Sagan lýsir því þegar Iberíuskaginn slitnar óvænt frá Evrópu og hefur siglingu út á Atlantshafið. Saramago skoðar í sögunni hvað það er sem gerir skagann evrópskan þegar hann stefnir suður á bóginn í átt að Suður-Ameríku og Afríku. Hann blandar saman samfélagslegri umfjöllun, frásögn sögumanns og pílagrímsför fimmmenninga um Iberíuskagann sem öll öðluðust töframátt sem þau telja hafa átt þátt í sliti skagans frá Evrópu. ( )

In 2006 las ik De Stad der Blinden van José Saramago waarin de schrijver het gedachte-experiment uitwerkte van wat er kan gebeuren als de mensheid plotseling blind wordt. In Het Stenen Vlot waagt José Saramago zich aan een ander gedachte-experiment. Dit keer scheurt het Iberische schiereiland van Europa af bij de Pyreneeën en drijft de Atlantische Oceaan op. Alleen dit idee al maakt dit boek voor mij de moeite waard. Het door elkaar geschud worden en uit mijn vastgeroeste denkpatronen gerammeld worden, vind ik altijd verfrissend.

Naast de wereldlijke politieke consequenties van dit gegeven, worden er een aantal bewoners en een hond van het Iberische schiereiland gevolgd, bewoners die allemaal iets wonderlijks hebben meegemaakt op het moment dat het schiereiland zich begon te bewegen. Op zich geen bijzondere mensen behalve dat ze uitermate rustig en nuchter blijven onder wat hen overkomt maar tegelijkertijd ook vol passie zijn. Ik heb geen idee hoeveel hiervan de Portugese aard is.
De ontmoetingen tussen deze mensen en de afstanden die ze met elkaar afleggen lijken niet echt op te schieten of werkelijk ergens heen te gaan, toch kon ik niet stoppen met lezen om meer over hen te weten te komen.

De verteller van het verhaal komt ook regelmatig in beeld door het commentaar dat hij geeft op wat hij zojuist geschreven heeft of een uitleg waarom hij iets op een bepaalde manier vertelt en niet op een andere manier. En soms lijken zijn gedachten associatief alle kanten op te gaan om dan toch wel weer tot het oorspronkelijke verhaal terug te keren. In het begin moest ik daar erg aan wennen maar na verloop van tijd, voelde het juist wel toepasselijk. In plaats van in het verhaal te verdwijnen, word je door deze schrijfstijl steeds als beschouwer geplaatst en dat is uiteindelijk ook wat we zijn. Mooi gedaan. ( )